Prześladowania Antiocha i bunt Mattatiasza
Tło historyczne wydarzeń
1 Wydarzyło się to po ataku Aleksandra, syna Filipa Macedońskiego, który wyszedł z ziemi Kittim, pokonał Dariusza, króla Persów i Medów, i zamiast niego objął rządy. Wcześniej bowiem panował tylko nad Helladą. 2 Prowadził wiele wojen, zajął twierdze, zabił królów ziemi. 3 Zaszedł aż po krańce ziemi i złupił wiele narodów. Ziemia zamilkła przed nim, a jego serce wbiło się w pychę. 4 Zgromadził bardzo silną armię i rządził krajami, ludami i władcami, których zmusił do płacenia daniny.
5 A potem zasłabł i zrozumiał, że umiera. 6 Przywołał swoich towarzyszy, godnych zaufania, którzy wychowywali się z nim od młodości, i jeszcze za życia podzielił między nich swoje królestwo. 7 Aleksander królował dwanaście lat i umarł.
8 Rządy objęli jego towarzysze, każdy w swoim miejscu. 9 Po jego śmierci wszyscy nałożyli diademy, a po nich ich synowie, na wiele lat, i napełnili ziemię złem. 10 Z nich wyszedł grzeszny korzeń – Antioch Epifanes, syn króla Antiocha, który był zakładnikiem w Rzymie. Zaczął królować w roku sto trzydziestym siódmym panowania Greków.
Przenikanie kultury helleńskiej w Izraelu
11 W tych dniach z Izraela wyszli synowie nieprawi i zwiedli wielu. Mówili: Pójdźmy i zawrzyjmy przymierze z narodami, które żyją dookoła nas. Od kiedy bowiem oddaliliśmy się od nich, spotkały nas liczne nieszczęścia. 12 Mowa ta wydała się im dobra. 13 Niektórzy z ludu zapalili się do tego i udali się do króla, który dał im władzę, aby wprowadzili zwyczaje pogan. 14 Wybudowali gimnazjon w Jerozolimie według praw pogan, 15 usuwali znaki swego obrzezania i odstąpili od świętego Przymierza. Związali się z poganami i im zaprzedali, aby czynić zło.
Wyprawy Antiocha IV na Egipt i Jerozolimę
16 Kiedy Antioch opanował królestwo, postanowił też królować nad ziemią Egiptu, aby władać dwoma królestwami. 17 Wszedł do Egiptu z wielkim wojskiem, wozami bojowymi i słoniami, z jeźdźcami i wielką flotą. 18 Wszczął wojnę przeciwko Ptolemeuszowi, królowi Egiptu. Ptolemeusz wystraszył się i uciekł. Padli liczni ranni. 19 Antioch zajął ufortyfikowane miasta i złupił ziemię egipską.
20 Po podbiciu Egiptu Antioch zawrócił w sto czterdziestym trzecim roku. Z wielkim wojskiem wkroczył do Izraela i wstąpił do Jerozolimy. 21 Wszedł w pysze do miejsca świętego, zabrał złoty ołtarz, świecznik i wszystkie jego naczynia, 22 stół na chleby pokładne i kielichy ofiarne, misy i złote kadzielnice, zasłonę i wieńce, złoty ornament z fasady świątyni – ogołocił wszystko. 23 Zabrał srebro i złoto, naczynia godne pożądania, zabrał też ukryte skarby, które odnalazł. 24 Gdy zabrał wszystko, odszedł do swojej ziemi. Wcześniej jednak dokonał rzezi i wypowiadał się z wielką pychą.
25 Podniósł się wielki płacz w Izraelu, w każdej ich siedzibie.
26 Władcy i starsi jęczeli,
dziewczęta i chłopcy wzdychali,
piękno kobiet zmarniało.
27 Każdy pan młody podniósł lament,
a siedząca w ślubnym łożu płakała.
28 Ziemia wzruszyła się nad tymi, którzy ją zamieszkują,
a cały dom Jakuba okrył się wstydem.
Wyprawa Apoloniusza na Jerozolimę
29 Po dwóch latach król posłał do miast Judy poborcę podatków, który przybył do Jeruzalem z wielkim wojskiem. 30 Podstępnie zapewniał ich o pokojowym nastawieniu, a oni mu uwierzyli. Niespodziewanie jednak napadł na miasto, zadał mu wielką klęskę i wytracił wielu spośród Izraela. 31 Zabrał łupy z miasta i spalił je, zburzył domy i otaczające mury. 32 Jego ludzie zabrali do niewoli kobiety i dzieci, wzięli w posiadanie bydło.
33 Miasto Dawida otoczyli wielkim i potężnym murem, silnymi basztami, i stało się dla nich twierdzą. 34 Umieścili tam naród grzeszny, ludzi nieprawych, i się obwarowali. 35 Zaopatrzyli się w broń i żywność, złożyli też łupy, które zgromadzili w Jeruzalem. Stali się wielką pułapką.
36 Twierdza ta stała się sidłem dla świątyni
i złośliwym przeciwnikiem Izraela we wszystkim.
37 Rozlali krew niewinną dookoła świątyni
i zanieczyścili świątynię.
38 Z ich powodu mieszkańcy Jeruzalem uciekli,
i stało się mieszkaniem obcych.
Stało się obce dla swojego potomstwa,
a jego dzieci je opuściły.
39 Jego świątynia została spustoszona jak pustkowie,
jego święta zamieniły się w płacz,
jego szabaty w obelgę,
jego cześć we wzgardę.
40 Jego chwałę przekreśliła jego hańba,
jego wielkość zmieniła się w żałobę.
Rozwój kultu pogańskiego
41 Król Antioch nakazał całemu swojemu królestwu, aby wszyscy stali się jednym ludem 42 i każdy porzucił swoje prawa. Wszystkie obce narody przyjęły postanowienie króla. 43 Także wielu z Izraela było zadowolonych z jego religii, złożyli ofiary bożkom i zbezcześcili szabat.
44 Przez ręce posłańców król posłał listy do Jeruzalem i do miast Judy, aby postępowali według praw obcych dla kraju, 45 znieśli w świątyni całopalenia, ofiary z pokarmów i z płynów, zbezcześcili szabaty i święta, 46 zanieczyścili świątynię i świętych, 47 wznieśli pogańskie ołtarze, świątynie i posągi, zabijali wieprze i pospolite zwierzęta nieczyste, 48 zostawili swoich synów bez obrzezania, zanieczyścili ich dusze wszelką nieczystością i obrzydliwością, 49 zapomnieli o Prawie i zmienili wszystkie postanowienia. 50 Ktokolwiek zaś nie podporządkowałby się decyzji króla, powinien umrzeć.
51 Zgodnie z tymi wszystkimi słowami wysłał pismo do całego swojego królestwa, ustanowił nadzorców nad całym ludem i rozkazał miastom Judy składać ofiary, miastu po mieście. 52 Wielu z ludu przyłączyło się do nich. Każdy, kto odszedł od Prawa, wyrządził dużo zła w kraju. 53 Przepędzili Izraelitów do ich kryjówek, każdego do jego miejsca ucieczki.
54 Piętnastego dnia miesiąca Kislew sto czterdziestego piątego roku zbudował na ołtarzu całopaleń ohydę spustoszenia, a w okolicznych miastach Judy zbudowali ołtarze. 55 Koło drzwi domów i na placach składali ofiary kadzielne. 56 Księgi Prawa, które znaleźli, podarli i spalili. 57 Jeśli u kogokolwiek została znaleziona Księga Przymierza i jeśli ktoś zachowywał Prawo, to z wyroku króla był zabijany. 58 Wykorzystując swoją siłę, czynili to Izraelitom – tym, którzy zostali każdego miesiąca pochwyceni w miastach.
59 Dwudziestego piątego dnia miesiąca składali ofiary na ołtarzu, który był umieszczony na ołtarzu całopaleń. 60 Według dekretu skazali na śmierć kobiety, które obrzezały swoje dzieci. 61 Powiesili im na szyjach niemowlęta. A także skazali na śmierć ich domowników oraz tych, którzy je obrzezali. 62 Wielu spośród Izraelitów zdecydowanie postanowiło, że nie będą jeść nieczystych potraw. 63 Woleli raczej umrzeć, niż zbrukać się nieczystymi pokarmami i zbezcześcić święte Przymierze – i pomarli. 64 Nastał wtedy bardzo wielki gniew przeciwko Izraelowi.