Rady
1 Nie czyń zła, aby cię zło nie dosięgło.
2 Odstąp od niesprawiedliwości,
a oddali się od ciebie.
3 Synu, nie siej w bruzdach nieprawości,
a nie będziesz jej zbierać siedmiokrotnie więcej.
4 Nie proś Pana o władzę
ani króla o zaszczytne stanowisko.
5 Nie usprawiedliwiaj się przed Panem,
a przed królem nie udawaj mądrego.
6 Nie pragnij być sędzią,
jeśli nie potrafisz zwalczać niesprawiedliwości.
Mógłbyś bowiem przestraszyć się osoby dostojnika
i pomimo swej prawości przysporzyć zgorszenia.
7 Nie grzesz wobec zgromadzenia w mieście
ani nie poniżaj się przed tłumem.
8 Nie popełniaj tego samego grzechu dwukrotnie,
gdyż już za pierwszym razem ponosisz winę.
9 Nie mów: Dostrzeże mnogość moich darów,
a kiedy przyniosę je Bogu Najwyższemu, to je przyjmie.
10 Nie bądź małoduszny w swojej modlitwie
i nie zapominaj okazywać miłosierdzia.
11 Nie wyśmiewaj człowieka pogrążonego w goryczy,
jest bowiem Ten, który poniża i wywyższa.
12 Nie wymyślaj oszczerstw przeciw swojemu bratu
ani też przyjacielowi nie czyń czegoś podobnego.
13 Staraj się unikać wszelkiego kłamstwa,
bo trwanie w nim nie służy dobru.
14 Na zgromadzeniu starszych nie bądź gadatliwy
i w swojej modlitwie nie powtarzaj tego samego.
15 Nie gardź ciężką pracą
ani też uprawą roli ustanowioną przez Najwyższego.
16 Nie zaliczaj siebie do rzeszy grzeszników
– pamiętaj, że gniew nie zwleka.
17 Ukorz głęboko swoją duszę,
bo zapłatą dla bezbożnego jest ogień i robactwo.
Przyjaciele i rodzina
18 Nie zamieniaj przyjaciela na pieniądze
ani prawdziwego brata na złoto Ofiru.
19 Nie odchodź od kobiety mądrej i dobrej,
jej dobroć bowiem jest ponad złoto.
20 Nie krzywdź sługi pracującego sumiennie
ani też oddanego duszą najemnika.
21 Z głębi duszy kochaj mądrego sługę
i nie wzbraniaj mu wolności.
22 Masz bydło? Doglądaj go,
jeśli masz z tego pożytek, to zatrzymaj je przy sobie.
23 Masz synów? Wychowuj ich
i kark im zginaj od młodości.
24 Masz córki? Uważaj na ich ciało
i nie bądź dla nich pobłażliwy.
25 Wydaj córkę za mąż, a dokonasz wielkiego dzieła,
lecz wydaj ją za mądrego mężczyznę.
26 Masz żonę, która ci odpowiada? Nie wypędzaj jej,
ale tej nielubianej nie zawierzaj swojej osoby.
27 Całym sercem sław swojego ojca
i nie zapominaj bólów swej matki.
28 Pamiętaj, że oni dali ci życie
– jak możesz się im odwdzięczyć?
Kapłani
29 Z całej swojej duszy czcij Pana
i szanuj Jego kapłanów.
30 Z całej siły pokochaj Tego, który cię stworzył,
a Jego sług nie opuszczaj.
31 Żyj w bojaźni Pańskiej i szanuj kapłana,
oddaj mu jego część, jak ci zostało przykazane:
pierwociny, ofiarę przebłagania i dar łopatek,
ofiarę poświęcenia i pierwociny świętych.
Biedni i zrozpaczeni
32 Wyciągnij też rękę do biednego,
aby dopełniło się twoje błogosławieństwo.
33 Twoja szczodrość niech spoczywa na każdym żyjącym,
lecz i martwego nie pozbawiaj twojej łaski.
34 Od płaczących się nie odsuwaj,
a raczej współczuj pogrążonym w smutku.
35 Nie ociągaj się z odwiedzinami u chorego człowieka,
gdyż właśnie za to będziesz lubiany.
36 We wszystkim pamiętaj o swoim końcu,
a nigdy nie zgrzeszysz.
Miscellaneous Advice
1-2 If you do no wrong, no wrong will ever come to you. 3 Do not plow the ground to plant seeds of injustice; you may reap a bigger harvest than you expect.
4 Don't ask the Lord for a place of honor or ask the king for an important position. 5 Don't try to convince the Lord that you are righteous or make a show of your wisdom before the king. 6 Don't set your heart on being a judge, unless you have the strength of character it takes to put an end to injustice. If you let yourself be influenced by someone in a position of power, your integrity will be damaged. 7 Don't commit any crime against the general public, and don't disgrace yourself among your townspeople.
8 Don't commit the same sin twice. The punishment you get the first time ought to be enough.
9 Don't think that God Most High is going to take into account how very generous you are and so accept any offering you decide to make.
10 Never get tired of praying, and never miss a chance to give to the poor.
11 Don't laugh at someone who has been humiliated. It is the Lord who humbles a person, but the Lord also raises him up again.
12 Don't think up lies to tell about your friends. 13 Don't tell lies at all. It never does any good.
14 In an official assembly, don't get up and talk a lot of nonsense. And don't repeat yourself when you pray.
15 Don't try to avoid farm work or other hard labor; the Most High has given us these jobs to do.
16 Don't join up with a crowd of sinners; remember that the Lord's punishment is sure to come.
17 Be very humble, because the decay of death awaits us all.
Relations with Others
18 Don't betray a friend for money. Don't betray a real friend for all the gold in the world.
19 Don't miss your chance to marry a wise and good woman. A gracious wife is worth more than gold.
20 Don't mistreat servants who do their work well, or employees who do their best for you.
21 Show the same love to wise servants that you would show to yourself, and let them have their freedom.
22 Take good care of any animals you own. If they make money for you, keep them.
23 If you have sons, educate them. Teach them self-discipline while they are young.
24 If you have daughters, keep them virtuous, and don't be too indulgent with them. 25 When you give your daughter in marriage, you have finished a great task, but give her to a sensible man.
26 If you have a good wife, do not divorce her, but do not trust yourself to someone you don't love.
27 Honor your father with all your heart, and never forget how your mother suffered when you were born. 28 Remember that you owe your life to them. How can you ever repay them for all they have done for you?
29 Fear the Lord with all your heart, and have respect for his priests. 30 Love your Creator with all your strength, and give his ministers your support. 31 Honor the Lord and respect the priests. Supply them with what you have been commanded to give: the first produce, the offering for sin, the shoulder of the sacrificial animal—all the required sacrifices and offerings.
32 Give your help to the poor, and the Lord will give you his perfect blessing. 33 Be generous to every living soul, and be gracious to the memory of the dead. 34 Show sympathy to those who have lost a loved one, and mourn with them. 35 Do not hesitate to visit the sick. You will be loved for things like these. 36 Whatever you do, remember that some day you must die. As long as you keep this in mind, you will never sin.