Ostrożność w poręczaniu
1 Mój synu, jeśli poręczyłeś za sąsiada,
dałeś porękę obcemu,
2 to jesteś związany swoimi słowami,
jesteś więźniem słów swoich.
3 Uczyń to, mój synu, i uwolnij się,
bo jesteś w ręku sąsiada:
idź do niego w pokorze
i nalegaj na swojego sąsiada.
4 Nie daj usnąć twoim oczom
ani wytchnienia źrenicom.
5 Uwolnij się jak łania z ręki myśliwego,
jak ptak z ręki ptasznika.
Leń i przebiegły
6 Idź do mrówki, leniu,
przypatrz się jej drogom, stań się mądry.
7 Nie ma ona wodza,
nadzorcy i pana.
8 W lecie zbiera pokarm,
podczas żniw gromadzi zapasy.
9 Jak długo, leniu, będziesz jeszcze leżał?
Kiedy zbudzisz się ze snu?
10 Trochę snu, trochę drzemki,
trochę odpoczynku z założonymi rękami,
11 a bieda przyjdzie jak włóczęga,
nędza – jak człowiek uzbrojony.
12 Człowiek nikczemny, człowiek nieprawy
chodzi z kłamstwem na ustach.
13 Mruga porozumiewawczo, trąca nogami,
wskazuje palcami.
14 Przewrotnym sercem zło nieustannie obmyśla,
sieje niezgodę.
15 Dlatego nagle dosięgnie go nieszczęście,
nagle zostanie bezpowrotnie zniszczony.
16 Tych sześciu rzeczy Pan nienawidzi,
a siedem budzi w Nim odrazę:
17 wyniosłe spojrzenie, język kłamliwy,
ręce, które przelewają krew niewinnych,
18 serce, które knuje nieprawe zamysły,
nogi, które biegną do złego,
19 fałszywy świadek, który zionie kłamstwem,
i ten, który sieje niezgodę wśród braci.
Następstwa cudzołóstwa
20 Zachowuj, mój synu, nakazy ojca,
nie porzucaj wskazań swojej matki.
21 Noś je zawsze w swoim sercu,
zawieś je sobie na szyi.
22 Gdy będziesz szedł, poprowadzą cię,
gdy się położysz, będą cię strzec,
gdy się obudzisz, przemówią do ciebie.
23 Nakazy bowiem są lampą, wskazania – światłem,
a drogą życia – napomnienia i karność.
24 One cię ustrzegą od zdradliwej kobiety,
od gładkich słówek obcej.
25 W swoim sercu nie pożądaj jej piękna,
nie daj się usidlić jej spojrzeniom.
26 Nierządnica pozbawi cię kawałka chleba,
zamężna zaś poluje na cenne życie.
27 Czy można nosić ogień w zanadrzu
i nie spalić sobie ubrania?
28 Czy można chodzić po rozżarzonych węglach
i nie poparzyć sobie stóp?
29 Tak jest z tym, kto idzie do żony sąsiada,
nie uniknie kary nikt, kto jej dotyka.
30 Nie pogardza się złodziejem,
który kradnie, by się najeść, gdy jest głodny,
31 lecz jeśli zostanie złapany, zwróci siedmiokrotnie
– odda wszystko, co posiada.
32 Kto cudzołoży, jest pozbawiony rozsądku,
niszczy siebie samego, kto tak czyni.
33 Dozna ran i pogardy,
jego hańba nie zostanie wymazana.
34 Zazdrość bowiem rozpala gniew męża,
nie będzie miał litości w dniu zemsty.
35 Nie przyjmie żadnego okupu,
nie zadowoli się, jeśli nawet pomnożysz dary.
Ostrzeżenie przed poręczeniem
1 Synu mój! Jeżeli ręczyłeś za swego bliźniego,
jeżeli dałeś porękę obcemu,
2 Jeżeli związany jesteś przez słowa swoich ust,
schwytany przez własną mowę,
3 Uczyń to, synu mój, abyś znowu był wolny,
gdyż jesteś w ręku swego bliźniego!
Idź spiesznie i nalegaj na swego bliźniego,
4 Nie daj zasnąć swoim oczom i nie pozwól,
aby się zdrzemnęły twoje powieki!
5 Wyrwij się jak gazela z sieci
i jak ptak z ręki ptasznika,
Napiętnowanie lenistwa
6 Idź do mrówki, leniwcze,
przypatrz się jej postępowaniu, abyś zmądrzał.
7 Nie ma ona wodza
ani nadzorcy, ani władcy,
8 A jednak w lecie przygotowuje swój pokarm,
w żniwa zgromadza swoją żywność.
9 Leniwcze! Jak długo będziesz leżał,
kiedy podniesiesz się ze snu?
10 Jeszcze trochę pospać, trochę podrzemać,
jeszcze trochę założyć ręce aby odpocząć.
11 Tak zaskoczy cię ubóstwo jak zbójca
i niedostatek, jak mąż zbrojny.
Potępienie fałszu
12 Człowiek niegodziwy, mąż bezbożny,
chodzi z fałszem na ustach,
13 Mruga oczyma, daje znaki nogami,
palcami wskazuje,
14 W sercu swoim chowa podstęp,
ustawicznie knuje zło, sieje niezgodę.
15 Dlatego nagle spada nań nieszczęście,
w oka mgnieniu bywa bez ratunku zdruzgotany.
Zestawienie wad
16 Tych sześć rzeczy nienawidzi Pan,
a tych siedem jest dla niego obrzydliwością:
17 Butne oczy, kłamliwy język,
ręce, które przelewają krew niewinną,
18 Serce, które knuje złe myśli,
nogi, które śpieszą do złego,
19 Składanie fałszywego świadectwa,
i sianie niezgody między braćmi.
Ostrzeżenie przed cudzołóstwem
20 Zachowuj, synu mój, przykazanie swego ojca
i nie odrzucaj nauki swojej matki!
21 Utrwal je na zawsze w swoim sercu,
i owiń nim swoją szyję.
22 Gdy pójdziesz, będzie ci towarzyszyć,
strzec cię będzie w czasie twojego snu,
a gdy się obudzisz, odezwie się do ciebie,
23 Gdyż przykazanie jest pochodnią, a nauka światłem;
drogą życia zaś są napomnienia do karności;
24 Strzegą cię bowiem od złej kobiety,
od słodkiego języka cudzej.
25 Nie pożądaj w swym sercu jej piękności
i niech cię nie złapie mruganiem swoich powiek,
26 Gdyż nierządnicę można zgodzić za bochenek chleba,
lecz cudzołożna żona przyprawia o cenne życie.
27 Czy może kto zgarnąć ogień do swojego zanadrza,
a jego odzienie się nie spali?
28 Czy może kto chodzić po rozżarzonych węglach,
a jego stopy się nie poparzą?
29 Tak jest z tym, kto chodzi do żony swojego bliźniego:
nie ujdzie bezkarnie ten, kto się jej dotyka.
30 Czy nie pogardza się złodziejem za to, że kradnie,
nawet aby zaspokoić głód?
31 A gdy go złapią, musi oddać siedmiokrotnie,
musi oddać całe mienie swojego domu.
32 Lecz kto cudzołoży z zamężną, jest pozbawiony rozumu,
a kto chce samego siebie zgubić, niech tak robi.
33 Ciosów i wstydu się doszuka,
nie zmażę swojej hańby.
34 Gdyż zazdrość wywołuje gniew męża,
który w dniu zemsty nie zna pobłażania;
35 Nie przyjmie żadnego okupu
i nie zgodzi się nań, choćbyś dawał dużo darów.